Θεσσαλονίκη: Συντήρηση Παλαιολόγειων τοιχογραφιών - Αγία Αικατερίνη, Άγιος Νικόλαος Ορφανός, Προφήτης Ηλίας (Μνημεία UNESCO)
Άξονας: 4.6 Εκσυγχρονισμός και βελτίωση της ανθεκτικότητας κύριων κλάδων οικονομίας της χώρας
Δράση: 4.6.16 (16485) Δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών
Έργο: Θεσσαλονίκη: Συντήρηση Παλαιολόγειων τοιχογραφιών - Αγία Αικατερίνη, Άγιος Νικόλαος Ορφανός, Προφήτης Ηλίας (Μνημεία UNESCO)
Περιγραφή:
Αντικείμενο του έργου είναι η συντήρηση, προστασία και ανάδειξη του σωζόμενου τοιχογραφικού διακόσμου τριών παλαιολόγειων μνημείων της Θεσσαλονίκης: της Αγίας Αικατερίνης, του Αγίου Νικολάου Ορφανού και του Προφήτη Ηλία.
Οι τοιχογραφίες των τριών αυτών ναών, αποτελούν έργα αντιπροσωπευτικά της υψηλής καλλιτεχνικής παραγωγής της Θεσσαλονίκης κατά την παλαιολόγεια περίοδο και καταδεικνύουν τη σπουδαιότητα της πόλης ως σημαντικό πνευματικό κέντρο της εποχής.
1. Αγία Αικατερίνη:
Στο εσωτερικό του ναού σώζονται αποσπασματικά τοιχογραφίες που καλύφθηκαν με επίχρισμα κατά τη μετατροπή του σε τζαμί και ήρθαν ξανά στο φως κατά τις εκτεταμένες εργασίες συντήρησης που πραγματοποιήθηκαν τα έτη 1946-1951. Στην υφιστάμενη κατάσταση, τα σωζόμενα τμήματα των τοιχογραφιών είναι καλυμμένα με πυκνό στρώμα αιθάλης και ρύπων που δεν επιτρέπει την ανάγνωση των παραστάσεων από τον επισκέπτη. Η έντονη αντίθεση ανάμεσα στα σκούρα σπαράγματα και τις υπόλοιπες επιφάνειες του ναού που είναι βαμμένες λευκές προκαλεί επιπλέον αισθητική υποβάθμιση.
Στόχος του έργου είναι η αναβάθμιση του εσωτερικού του σημαντικού αυτού μνημείου και η ανάδειξη του αξιόλογου ζωγραφικού του διακόσμου.
2. Άγιος Νικόλαος Ορφανός:
Στο εσωτερικό του διασώζει πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο, σημαντικό έργο της παλαιολόγειας αναγέννησης, που συνδέεται με τον καλλιτεχνικό κύκλο των Θεσσαλονικέων ζωγράφων Γεωργίου Καλλιέργη, Μιχαήλ Αστραπά και Ευτύχιου. Στην υφιστάμενη κατάσταση οι τοιχογραφίες καλύπτονται από στρώμα αιθάλης και λιπαρών επικαθίσεων, ενώ υπάρχουν φθορές στο κάτω μέρος τους, οι οποίες έχουν προκληθεί από την μακροχρόνια επαφή με τους επισκέπτες/πιστούς. Προβλήματα ανερχόμενης υγρασίας έχουν αντιμετωπιστεί με την καθαίρεση του ορατού ουδέτερου επιχρίσματος και την διάνοιξη οπών αερισμού σε ζώνη που διατρέχει τις τοιχοποιίες, σε ύψος περίπου τριάντα πόντων πάνω από το δάπεδο, αφήνοντας, ωστόσο, εκτεθειμένη την τοιχοποιία και προκαλώντας αισθητική όχληση.
Στόχος του έργου είναι η συνολική αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζει ο ζωγραφικός διάκοσμος.
3. Ναός Προφήτη Ηλία:
Στην υφιστάμενη κατάσταση, τα σωζόμενα τμήματα των τοιχογραφιών είναι καλυμμένα με στρώμα αιθάλης, ρύπων και αλάτων που δυσκολεύουν την ανάγνωση των παραστάσεων από τον επισκέπτη. Η έντονη αντίθεση ανάμεσα στα σκούρα σπαράγματα και τις υπόλευκες επιφάνειες του ναού προκαλεί επιπλέον αισθητική υποβάθμιση στο εσωτερικό του μνημείου. Φθορές από μηχανική καταπόνηση που προέρχονται από ανθρωπογενή αίτια (αποκρούσεις, εγχαράξεις κ.λπ.) εντοπίζονται τόσο στα σπαράγματα του εσωτερικού όσο και σε αυτά που σώζονται στο περίστωο του μνημείου.
Οι εργασίες συντήρησης και στα τρία μνημεία περιλαμβάνουν επεμβάσεις τόσο στο ζωγραφικό στρώμα, όσο και στο υπόστρωμα των τοιχογραφιών. Ενδεικτικά:
- Πραγματοποίηση επιφανειακών καθαρισμών,
- Στερεώσεις ζωγραφικών στρωμάτων και υποστρωμάτων,
- Περιμετρικές συγκρατήσεις,
- Απομάκρυνση των υφιστάμενων ουδέτερων κονιαμάτων σε επιλεγμένες θέσεις και αντικατάστασή τους με νέα,
- Σχεδιασμός και τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων,
- Έκδοση ενημερωτικού εντύπου και σε γραφή braille.
Συνολικά, στόχος του έργου είναι η αισθητική αποκατάσταση των τοιχογραφικών συνόλων στο πλαίσιο προστασίας και ανάδειξης των μνημείων.
Τομέας ενδιαφέροντος: Πολιτισμός (Κλασικός)
Έναρξη έργου: 03/01/2022
Λήξη έργου: 31/12/2024
Γεωγραφική Περιοχή: Κεντρικής Μακεδονίας
Γεωγραφική Περιγραφή: Θεσσαλονίκη
Φορέας Ευθύνης: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Φορέας Υλοποίησης: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)
Προϋπολογισμός Ταμείου: 419.368 €
Συνολικός Προϋπολογισμός: 450.000 €
Απόφαση ένταξης: Απόφαση Ένταξης του Έργου με τίτλο «Θεσσαλονίκη: Συντήρηση Παλαιολόγειων τοιχογραφιών: Αγία Αικατερίνη, Άγιος Νικόλαος Ορφανός, Προφήτης Ηλίας (Μνημεία UNESCO)» (κωδικός ΟΠΣ ΤΑ 5150248) στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
